Blog

Etkili Öğrenme için Not Alma Teknikleri

Temmuz 12, 2020 by in Öğrenmeyi Öğrenmek

Not alma teknikleri konusunda kendinizi geliştirmek gerek öğrencilik hayatınızda gerek iş hayatınızda size çok ciddi kolaylıklar sağlar. Bu yazımızda sizlere etkili öğrenme için not alma teknikleri hakkında bilgiler vereceğiz. Keyifli okumalar.

Etkili Öğrenmede Not Almanın Önemi

Not alma, bir konuyla ilgili bilgilerin özetlenerek ileride kullanılmak amacıyla belli bir yere yazılması işlemidir. Etkili öğrenmede not almanın ve alınan notlardan yararlanmanın öteki öğrenme araçlarından farklı ve özel bir önemi vardır.

Neden Not Almalıyız?

Yukarıda da belirtildiği gibi, not alma; “okunulan, dinlenilen, gözlenen ya da düşünülen bir konunun” ana noktalarıyla saptanarak kağıda aktarılmasıdır. Not alma, okuma ve dinleme gibi eylemsiz öğrenme yöntemlerinden farklı olarak, onlardan daha yorucu ve daha çok dikkat gerektiren bir yöntemdir. Bu yönüyle not alma, gerek anlık öğrenmede ve gerekse konuların genel bir ana planını oluşturma yoluyla daha sonra anımsamaya yardıma olma açısından, etkili öğrenme yöntemleri içinde ayrı bir işleve sahiptir.

Not alma aynı zamanda, ödev ve rapor hazırlığının bilgi toplama aşamasında başvurulan en önemli araçlardan birisidir. Özellikle orta öğretim sisteminde yeni ödev anlayışının araştırma temeline oturtulması, not almanın önemini daha da artırmıştır.

Not Almanın Amacı Nedir?

Not almada amaç; öğrencinin konuyu öğrendikten sonra onu özümleyip (kendine mal edip), öğrendiklerini kendi sözcülükleriyle ve en kolay anlayabileceği bir biçimde kağıt üzerinde düzenleyerek, daha sonra anımsanmasını kolaylaştırıcı özlü birikimler elde etmesidir. Not alma için gerekli özlü birikimlere sahip olmada öğrencinin kafasında konuyu ayrıntılı bir çözümlemeye tutup, onu değişik yönleriyle değerlendirdikten sonra öğrendiklerini bütünleştirmesi gerektiği ortadadır. Böyle yapılmadığı sürece eylemli bir öğrenme yolu olan not almada, hiçbir sonuca ulaşılamaz.

Anımsama ve kolay öğrenmeye katkısı dışında, amaçlı not alma alışkanlığı kazanmış bir öğrenci; gördüğü, okuduğu ya da dinlediği şeyleri geniş bir çerçevede değerlendirme ve eleştirme yeteneğini de kazanır. Bu yolla öğrenci önüne çıkan en karmaşık düşünceleri bile kolayca anlama ve yorumlama yeterliğini elde eder.

Not Tutma Türleri Nelerdir?

Hemen her yazılı metnin ve amaçlı konuşmanın bir iç planı bulunur. Not tutmada önemli olan, öğrencilerin, bu planları ezberlemek yerine; aktarılmak istenen bilgi ve düşünceleri özümseyerek, bunları daha sonra yararlanmak üzere, yazı ve simgeler yoluyla kağıda aktarmalarıdır.

Not tutma, sınıf ortamında kendisini gösteren en yaygın öğrenci etkinliklerinden birisidir. Ancak çoğu öğrenci, nasıl not almak gerektiğini bilmez. Ders sırasında not tutarken, öğretmenin ağzından çıkan her sözcüğü olduğu gibi kapıp yazmaya çalışır.

Bu nedenle de dersi dinleyemez. Bu arada dinleyemediği için aldığı notlar eksik, anlaşılmaz, şifre gibi çözüm gerektiren ve çoğun kendisine ait olmayan sözcüklerle donatılmış bir yapı gösterir. Not alma, genel bir deyim olarak; “not tutma”, “not etme” ve “not çıkarma” gibi, notla ilgili her türlü eylemi içine almaktadır. Not alma, alındığı kaynaklara göre başlıca dört türdür.

Not Alma Çeşitleri

Dinlenenlerden Not Almak

Derste öğretmenin söylediklerinden, bir konferansta konferanscının konuşmasından, radyoda açıklanan bir konudan, vb. alınan notlardır.

Okunanlardan Not Almak

Çeşitli nedenlerle okunan kitap, ansiklopedi, gazete ve dergilerden okuma sırasında alınan notlardır.

Gözlenenlerden Not Almak

Yerine giderek ya da TV, sinema, tiyatro gibi izlemeye dayanarak belirli yer, kişi, olay ve durumlarla ilgili olarak alınan notlardır.

Düşünülenlerden Not Almak

Belirli bir konuda düşünülenleri, daha sonra yeniden kolayca anımsayabilmek amacı ile alınan notlardır. Araştırmalarda rapor hazırlarken ve ödev yaparken de not alma yoluyla sağlanmış olan bilgilerden yararlanma yoluna gidilir.

Bu amaçla yapılan not alma, doğrudan ve dolaylı aktarma biçiminde gerçekleştirilir. Özünde, okunan ve dinlenenlerden yapılan her türlü not almada ya doğrudan ya da dolaylı bir aktarma söz konusudur.

Doğrudan aktarma; not alınan (kitap, dergi gibi yazılı ya da TV, sinema radyo gibi sözel) bir kaynakta açıklanan bilgi ve düşüncelerde hiçbir değiştirme yapılmadan, kaynağın anlatım ve yazım biçimine bağlı kalınarak yapılır. “Dolaylı aktarma” ise; kaynakta açıklanan bilgi ve düşüncelerin kendisine bağlı kalınarak, not alan kimsenin kendi anlatım ve yazım biçimiyle yaptığı aktarma türüdür.

Dolaylı aktarma; bir tür özetlemedir. Dolaylı aktarma, not almada en çok kullanılan ve en yararlı olan aktarma biçimidir. Doğrudan aktarma, daha çok ezberlenmesi gereken durumlarda, değişmez özel kavramlarda ya da hazırlanacak ödev ve raporda kanıt oluşturmak için kullanılır. Not almada doğrudan aktarmaya burada belirtilen nedenler dışında başvurulmamalıdır.

Not alırken ister doğrudan ve isterse dolaylı olsun, aktarmada bulunulan “kaynağın ne olduğu”nun (kaynak yazılı ise, yayın adı, yazarı, yayın yeri, sayfa sayısı, vb. bilgilerin; kaynak sözlü ise, kimin, ne zaman, nerede söylediğinin) not kartına ya da kağıdına kayıt edilmesi; kaynağın daha sonra unutulmaması açısından gereklidir.

Etkili Not Tutma Teknikleri ve Püf Noktaları

Not Alma İlkeleri Nelerdir?

Amaçlı olarak yapılacak not alma işi, öğrencinin belirli ilke ve kuralları çok iyi bilmesini gerektirir. Bu alt bölümde bunlardan konunun ve ortamın tanınması, etkililiğin sağlanması, dikkatin toplanması, bilgilerin sıraya konulması ve yazma biçimini belirleme üzerinde durulmaktadır.

Ortamı ve Konuyu Tanıyın

İşe yarar bir not alma, konu hakkında ön bilgiye sahip olmayı gerektirir. Söylenen ya da okunan her şey not alana yeni gelirse alınan notların düzenliliği ve anlaşılırlığı kolay sağlanamaz. Bu nedenle, olanaklar ölçüsünde not alınacak konuyu daha önceden tanımak (yani, konuya ilişkin kaba da olsa ön bilgi toplamak) not almada ana düşüncelerin saptanmasını ve dikkatin konuya verilmesini kolaylaştıracaktır.

Yazarın ya da öğretmenin, anlatım biçimini bilmek de not almayı kolaylaştırır. Kimi öğretmenler konuları olduğundan daha karmaşık, hızlı ya da soyut kavramlarla anlatmaktan hoşlanırlar.

Öğrenci, öğretmenin anlatım özelliğini önceden bilirse, not alacağı zamanı doğru olarak saptama, açıklama isteyici soru sorma ve konuyu örneklendirme gibi not almaya yardımcı olan ve öğrenmeyi daha verimli hale getiren olanakları daha kolaylıkla yaratabilir.

Etkili Notlar Tutun

Not almada uzunluk önemlidir. Alınan notların çok uzun olması, not etmenin asıl amacına ters düşer. Bu durumda, asil bilinmesi gereken (ana düşünce) yanında; çok gerekli olmayan bilgilerin de yazıldığı bir not alma biçimi söz konusudur. Bu, daha sonra nottan yararlanma aşamasında, gerekli anımsamaların yapılmasını güçleştirir.

Öğrencilerin verimli ders çalışabilmesi için etkili not tutma becerisi kazanmadan daha önce motivasyona sahip olmaları gerekir. İsterseniz ders çalışmaya motive olmak yazımızı okuyabilir ve bu konuda detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Gerçekten notta ana düşüncenin bulunması, uzun tutulan notlarda son derece güç olabilir ve düşünce kaymaları (yardımcı düşüncenin ana düşünce yerine geçmesi) ile karşılaşılabilir. Ayrıca uzun notların okunması hem zaman alıcı ve hem de pratik değildir.

Etkili bir not alma, yazılan her tümcenin, aynı zamanda, bir çok ikincil tümceleri çağrıştırması sağlanırsa olur. Böylece, bir sınav hazırlığında, bu notlara göz gezdirmek, bilgilerin yinelenmesinde yeterli olabilir. Alınan notun ayrıca zihni uyaracak nitelikte olması da gerekir. Notun zihni yoracak ya da güçsüzlüğe itecek bir özellik taşımaması üzerinde önemle durulmalıdır. Eksik, karmaşık ve gereğinden çok ayrıntılı, düzgün yazılmamış notlar zihni yorar ve güçsüzleştirir.

Sadece Önemli Konuları Yazın

Not alırken konunun en önemli yanları yazılmalıdır. Bunlar kısa tümceler biçiminde olabileceği gibi, ayrıntılı başlıklar biçiminde de olabilir. Ancak, burada, asıl konunun anlam bütünlüğünün yitirilmemesine dikkat edilmesi gerekir. Bunun için, alınan notlarda sonuçlar bulunmalı; yapılan açıklamalar boşlukta ve yoruma açık bırakılmamalıdır. Sonuçlar, alınan notlarla ilişkili, onları bütünleyen ve tamamlayan bir biçimde yazılmalıdır.

Özel amaçlı aktarmalar dışında, alınan notun işlerlik taşıyabilmesi için, “öğrencinin okuduklarını kendi sözcükleri ile anlamlandırması”, not almada etkililik bakımından zorunludur. Çünkü bu tür bir not alma, öğrencinin öğrendiklerini kendi bilgi süzgecinden geçirerek daha kolay öğrenmesine yardımcı olmakta ve yazılanların sonradan anımsanmasını kolaylaştırmaktadır. Öte yandan, salt öğrenmek üzere alınan notlarda, yazarın ya da konuşmacının anlatımını, onun sözcükleriyle ve ona özgü biçimde not etmek, öğrenme amaçlı bir not alma biçimi olarak düşünülemez.

Dikkatin Toplanması

Ders, konferans ya da radyo, TV gibi yayın araçlarında yapılan konuşmalardan not alma yoğun bir dikkati gerektirir. Anlatılanların çabucak kavranması ve ana düşüncelerinin saptanarak, buradan yan düşüncelere ulaşılabilmesi için konuşmayı titizlikle dinlemek ve bu dinleme sırasında da gerekli saptamaları yapmak zorunludur. Kısaca, not alma öncesinde ve sırasında dinleme, edilgin değil; etkin olmalı ve yazarken öğrencinin kafasında kimi soru işaretlerine yer kalmamalıdır.

Dinleme konusunda kendinizi geliştirmek size daha etkili bir öğrenme açısından avantaj sağlayabilir. Eğer isterseniz etkili dinleme eğitimi içeriğimize göz atabilir ve bu konuda detaylı bilgi almak isterseniz bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Dinlemede dikkat o denli konuya verilmelidir ki; önce konuşulanlar anlaşılmalı, çağrışımlar yapılmalı ve sonra da hükümler vererek sorular sorulmalı ve hepsinden sonra da bir düşünce bütünlüğüne varılmalıdır. Böylece; konuşanın yöntemi, amacı, yeni bir düşüncenin ne zaman ileri sürüldüğü, kolayca ve başka bir uyarıcıya gerek duyulmadan anlaşılabilmelidir. Bundan sonra öğrenilenleri yazma ise, çok uzun bir süre almadan, ders arasında verilen küçük dinlenme aralarından ya da yazma için bırakılan sürelerden yararlanılarak yapılmalıdır. Not alma için bu tür aralar verilmediğinde, not alma işi dinleme ile birlikte yürümelidir.

Not Tutma Alışkanlığının Öğrenme Açısından Önemi

Not almada konuyu anlayarak yazmak temeldir. Bu nedenle, kural olarak, anlaşılmayan hiçbir bilginin nota geçirilmemesi gerekir.

Bilgilerin Sıraya Sokulması

Sistemli not alma için, yazılan bilgilerin kendi aralarında anlamlı bir sıra içinde kümelendirilmeleri gerekir. Başka bir deyişle; alınan notların anlaşılırlığını sağlamada, yazılanların belirli bir sıra ve bütünlük içinde olması beklenir. Bu sıra ve bütünlüğü sağlama, yani, yazıları kağıt üzerine yerleştirme, değişik maddeleştirme sistemleri ile yapılır.

Sistemli not almada, harfli, rakamlı ve hem harfli hem de rakamlı maddeleştirmeler kullanılabilir. Burada önemli olan anlaşılırlığı sağlamaya olanak veren bir sistemi kullanmaktır. Bu not alma türünde, yazılan bilgilerin dağanıklığı önlenip bilgiler kendi aralarında bağıntılanarak, notta anlaşılırlık sağlanır. Sistemli not alma ile sistemsizlik arasındaki ayrım da buradadır. Çünkü sistemsiz not almada bilgiler belirli bir sıraya bağlı olmadan gelişigüzel yazılır ki; bu da daha çok, öğrenmeden yapılan not alma sırasında geçerlidir

Her notta ayrı sınıflandırmalara gitmek alınan notlar arasında karışıklıklara neden olabilir. Bunu önlemek için rakamlı, harfli ya da hem rakamlı hem de harfli maddeleştirmelerden yalnızca en uygun olacak birisi seçilerek kullanılmalıdır. En uygun maddeleştirme sistemi olarak hem harfli ve hem de rakamlı maddeleştirme önerilebilir. Bu tür maddeleştirme bilgilerin anlaşılır biçimde bir çok alt maddeye indirgenebilmesine olanak sağlar.

Yazma Biçiminin Belirlenmesi

Alınan notların acele yazılmasından ötürü, bunların karışık, kötü ve kullanışsız olması gibi nedenler, daha sonra onların yeniden temize çekilme düşüncesini doğurabilir. Temize çekme her ne kadar öğrenilenleri yineleme gibi olmaktaysa da, gerçekte bu, zaman yitirmeden başka bir anlam taşımaz. (Ancak özellikle konferans ya da ders sırasında alınan notların öğrenme amacıyla yeniden ve daha açık seçik olarak yazılmalarının duruma göre gerekebileceği de unutulmamalıdır.)

Not alma hangi ortamda ve hangi kaynaktan yapılırsa yapılsın, yeniden temize çekmeyi gerektirmeyecek kadar düzgün, temiz, okunaklı ve öğrencinin gereksinimlerine yanıt verebilir olmalıdır. Bunun için ders biter bitmez alınan notlar yeniden gözden geçirilerek görülecek eksiklikler ya da hatalar sayfa üzerinde giderilmeli, alınan notların doğruluğuna güvenilmelidir.

Ayrıca not yazarken ezberlenmesi gereken sözcük, deyim, formül, yasa, tanım, vb. özel kavramlar tutulan notta olduğu gibi yer almalı bunlar için özel anlatımlardan kaçınılmalıdır. Ancak bunlarla ilgili açıklamalara ve örneklere, not yazarken, çok kısa olarak da olsa, yer verilmelidir. Bu, özel kavram ve deyimlerin anımsanmasını kolaylaştıracaktır.

İnsan gözü renklere karşı duyarlıdır. Bu nedenle görme duyusu çekici olmayan, durgun şeylerden çok devingen ve çekici şeyleri algılamaya daha yatkındır. Not almada renkli kalemler kullanmak ya da önemli yerlerin altını çizmek, daha sonra bu notların elden geçirilmesinde ve notlardaki önemli yerleri ilk bakışta yakalamada etkili olacaktır. Aynı biçimde fosforlu kalemler de önemli yerlerin üzerini çizerek belirlemede giderek daha çok kullanılan araçlardır.

Not alma sırasında notu gereksiz yinelemelerden kurtarmak ve zamandan kazanmak için kimi özel işaretlerden ve kısaltmalardan yararlanabilmek gerekir. Bunun için, örneğin, derste alınan notlarda sınavda sorulabilecek türdeki bilgilerin yanına önem derecesine göre bir ya da iki yıldız (*), üzerinde sonradan daha geniş bilgi toplanması istenilen bilgilerin yanına içi dolu küçük bir yuvarlak (O), doğruluğundan kuşku duyularak yazılan bilginin daha sonra doğruluğunun kontrol edilmesi anlamında bir çarpı (x) işareti gibi, değişik nedenler için farklı işaretlerden yararlanılabilir. Yine notta çok sık geçen kimi terim ve adlarda yazım kolaylığı açısından kısaltılabilirler. Bunun için, kısaltılacak ad ilk geçtiği yerde yazıldıktan hemen sonra, ayraç içinde yapılan kısaltma gösterilir: Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Mesleki Eğitimi Geliştirme ve Destekleme Fonu (MEGDF) gibi.

Not alma yalnızca yazmayla sınırlı değildir. Gereğinde, anlatılan bilgiler grafik ve çizelgelerle de somutlaştırılarak bilgi zenginleştirilir.