Dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocuğun gelişimini olumsuz yönde etkileyen dikkatsizlik, hiperaktivite ya da dürtüsellik şeklinde karşımıza çıkabilen ve günümüzde oldukça sık görülen bir problemdir. Bu yazımızda sizlere dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedenleri konusunda bilgi vereceğiz. DEHB genelde 3 farklı şekilde kendisini gösterir.
- Dikkatsizlik: kişinin görevleri bitirmekte zorlandığı, dikkatini sürdürmekte zorluk çektiği ve genellikle düzensiz olduğu anlamına gelir ve çoğu durumda bu sorunlar zeka geriliği ya da anlama eksikliği gibi durumlardan kaynaklanmaz.
- Hiperaktivite: kişinin uygun olan ya da olmayan her durumda sürekli olarak hareket ettiği anlamına gelir ve hareket etmediği durumlarda da konuşma eğilimindedir. Yetişkinlerde aşırı huzursuzluk veya çevresindeki insanları sürekli hareket halinde olacakları şeylere yönlendirme şeklinde ortaya çıkabilir.
- Dürtüsellik: bir insanın düşünmeden yaptığı eylemler sonucu oluşan ve zarar verme potansiyeli yüksek olan ya da bir an önce ödül almak gibi dürtülerden beslenen eylemlerine dürtüsellik denir. Dürtüsel bir insan sosyal hayatında her şeye müdahil olmak isteyen bir birey olabilir ve başkalarının davranış ve konuşmalarını sürekli olarak kesintiye uğratabilir veya sonuçları üzerinde yeterince düşünmeden ya da dikkate almadan önemli kararlar verebilir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) kesin nedeni tam olarak anlaşılmamıştır, ancak belirli bazı faktörlerin bir kombinasyonunun DEHB’den sorumlu olduğu düşünülmektedir. Bu faktörleri kısaca inceleyecek olursak;
Genetik
DEHB ailelerde genler yolu ile aktarılabilmektedir ve çoğu durumda ebeveynlerden alınan genlerin DEHB nedenleri arasında ilk sırada yer aldığı düşünülmektedir.
Bu konuda yapılan araştırmalar, DEHB problemi yaşayan bir çocuğun ebeveynleri ve kardeşlerinde DEHB ile ilgili semptomların görülme ihtimalinin daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Bununla birlikte, DEHB’nin tek bir gene bağlı olarak değil, çok sayıda genin aktarımından beslenen daha karmaşık bir durum olduğu unutulmamalıdır.
Beyin fonksiyonu ve yapısı
Araştırmalar, DEHB olan kişilerin beyin yapılarında, bu problemi yaşamayan kişilere göre bir takım farklılıklar olduğunu ortaya çıkartsa da, bu farklılıkların DEHB’nin kesin nedeni olduğuna dair bir kanıt yoktur.
Örneğin, beyin taramaları ile yapılan bazı çalışmalar, DEHB olan kişilerde beynin belirli bölgelerinin daha küçük olabileceğini, bazı bölgelerin ise daha büyük olabileceğini düşündürmektedir.
Diğer çalışmalara bakıldığı zaman ise DEHB olan kişilerin beyindeki nörotransmiterler düzeyinde bir dengesizliğe sahip olabileceğini veya bu kimyasalların düzgün çalışmamasından kaynaklı problemler oluşabileceği belirtilmektedir.
Dikkatsizlik ve hiperaktivite / dürtüsellik DEHB semptomlarının temellerini oluşturur. DEHB olan bazı insanlar yalnızca dikkat eksikliği problemi yaşarken, bazı insanlarda hem dikkatsizlik hem de hiperaktivite-dürtüsellik bir arada görülebilir. Günümüzde bir çok çocukta kombine (Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bir arada) DEHB tipi görülmektedir.
Okul öncesi zamanlarda en yaygın olarak görülen DEHB belirtisi hiperaktivite olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bazı durumlarda dikkatsizlik, odaklanma problemleri ve dürtüsellik olması normaldir, ancak DEHB problemi yaşayan insanlar için bu davranışlar diğer insanlara göre:
Şiddeti daha yüksektir.
Sıklığı daha fazladır.
Sosyal hayatta, okulda veya çalıştıkları bir işte hayat kalitelerini çoğu zaman aşağı çeker.
DEHB Belirtileri Ne Zaman Ortaya Çıkar?
DEHB belirtileri ilk olarak 3-6 yaş arasında görülmeye başlanabilir ve ergenlik, yetişkinlik dönemlerinde de devam edebilir. DEHB belirtileri duygusal problemler veya disiplin ile ilgili sorunlar ile karıştırılabilir ya da genellikle sessiz olan, uysal bir görüntü çizen çocuklarda tamamen göz ardı edilebilir. Bu ve benzeri durumlar Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedenlerinin geç fark edilmesine yol açabilir. Bir uzman tarafından tanı konulmamış olan yetişkinlerde DEHB belirtileri düşük akademik başarı, iş hayatı içerisinde süregelen sorunlar veya karşı cinsle ilişkilerde başarısızlık şeklinde olabilir.
DEHB belirtileri kişinin yaşı ilerledikçe yani zaman içerisinde değişebilir. DEHB olan küçük yaştaki çocuklarda en sık görülen semptom hiperaktivite şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bir çocuk ilkokula başladığı zaman, dikkat eksikliği belirtileri çok daha belirgin bir duruma gelebilir ve çocuğun akademik hayatında başarısını olumsuz yönde etkileyebilir.
Ergenlik dönemi içerisinde, hiperaktivite çocukluk zamanlarına göre azalmış gibi görünmektedir ve genellikle huzursuzluk veya yerinde duramamak şeklinde ortaya çıkabilir. DEHB problemi olan birçok ergen çoğu zaman karşı cinsle ilişkilerinde ve anti sosyal davranış sorunları ile mücadele eder. Dikkat eksikliği, huzursuzluk ve dürtüsellik problemleri yetişkinlikte de devam etme eğilimi göstermektedir.
Bu yazımızda sizlere Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Nedenleri hakkında detaylı bilgi vermeye çalıştık. Eğer kendinizde, çocuğunjuzda ya da bir yakınınızda Dikkat Eksikliği problemi var ise https://www.sayginnlp.com/play-attention-ile-dikkat-ve-odaklanma-egitimi/ yazımıza göz atabilir ve detaylı bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.