Basılı Öğrenme Araçları Türleri Nelerdir?
Basılı öğrenme araçları tür ve nitelik olarak çok çeşitlidir. Bu bölümde öğrenciler açısından önem taşıyan ders ve yardımcı ders kitapları, başvuru kitapları (ansiklopedi, yazım klavuzu, sözlük, atlas), gazete ve dergiler üzerinde durulmakta ve bunlara genel özellikleriyle, kısaca, değinilmektedir.
Ders kitabı, belirli bir dersin programında öngörülen konuların ele alınıp işlendiği; öğrencilere bilgi, beceri ve alışkanlıklar kazandırmak amacıyla hazırlanmış olan temel bir kaynaktır. Bunlar, öğrenciler için, öğrenmede en gerekli basılı araçlardır.
Başta ders kitapları olmak üzere hemen her kitapta, yararlanma kolaylığı sağlayıcı ön bilgiler bulunur. Bunlar bir kitaptan en etkili biçimde ve en kısa yoldan yararlanmayı sağlarlar. Çoğu ders kitabında bölüm başlıklarından sonra, konunun “işleniş planı” verilmiştir. İşleniş planı, bölüm içerisinde konunun nasıl ele alındığını gösterir. Yine ders kitaplarında işleniş planından sonra yer alan “hazırlık çalışmalar” da öğrencinin konuyu okumadan önce ona karşı merak ve ilgi duymasını sağlamak amacıyla konulmuşlardır. Bunları okuyup yanıtlamadan konu metnini okumaya geçmemek gerekir.
Özellikle orta öğrenim düzeyinde hemen bütün ders kitaplarında, konu ile ilgili resim, şekil, grafik ve çizelgelere yer verilir.Bunlar ders kitaplarının önemli bir parçasını oluştururlar. Öyle ki gerek resim ve gerekse çizelge, grafik, vb. öğrenmede “bilgiyi aydınlatır, genişletir ve konuları daha canlı hale getirirler.” Bu resim, grafik, şekil ve çizelgeler öğrenciye çalışırken konunun tam olarak anlaşılabilmesinde (metnin açıklanmasına, yorumlanmasına) yardımcı olurlar. Böylece öğrenilenlerin pekiştirilmesi kolaylaşmış olur. Öte yandan kimi durumlarda da bunlar yazılı metinde, metni tamamlarlar ve metnin görsel bir boyutunu da oluştururlar. Bu açıdan bazı öğrencilerin yaptıkları gibi ders kitaplarındaki resim, çizelge, grafik ve şekilleri inceleyip değerlendirmeden yalnızca yazılı metinler üzerinde çalışmak yanlıştır.
Etkili öğrenme için basılı araçların doğru kullanımı son derece önemlidir. Basılı araçların öğrenme açısından doğru kullanımı için sayginnlp.com/etkili-ogrenme-icin-basili-araclar-nasil-kullanilmali/ yazımızı okuyabilirsiniz.
Ders kitaplarında anlatım içeriği bölümlere ayrılarak verilir. Ayrıca her bölüm kendi içinde konu başlıklarına göre daha alt bölümlere ayrılmıştır. Bu tür bir konu bölümlemesinin amacı, kitaptan yararlanmada sistemli öğrenmeyi gerçekleştirmektir. Bu amaçla çoğu ders kitabında, konuların ana düşünceleri de bir sistem içinde kitapta sıralanmışlardır. Buna göre, konunun amacı, genellikle, konu başlığının altındaki giriş paragrafında yer alır.
Her konu başlığının son paragrafında da genellikle özet olarak konunun ana düşünceleri ile buna eşlik eden yardımcı düşünceler sıralanırlar. Bu kurala uymayan bazı ders kitaplarında konunun ana düşüncesi “italik” ya da “siyah” yazılarla verilmiştir. Her iki düzenleme dışında kalan kimi kitaplarda ise, genellikle, her bölüm sonunda konunun genel bir özeti bulunur. “Özet”, ilgili bölümde ortaya konulan ana düşünceler ile başlıca yardımcı düşüncelerin ana hatlarıyla sıralandığı yerdir.
Her ders içinde geçen konuları işleyen temel bir ders kitabının bulunması yanında, bazı derslerde, bu kitaba ek olarak dersin bazı konularının daha farklı ve ayrıntılı biçimde ele alınıp açıklandığı kitaplar da kullanılırlar. İşte bu biçimdeki dersin kendi kitabına ek olarak yararlanılan kitaplara, yardımcı ders kitabı adı verilir.
Yardımcı kitaplar, o ders için verilen ödevlerin hazırlanmasında, kimi araştırma-deney ve temrinlerin yapılmasında, bazı ders konularının daha derinliğine ele alınıp sınıfta işlenmesinden ve ders kitabından öğrenilenlerin daha değişik örneklerle pekiştirilmesinde, öğrencilerin her an başvurabilecekleri kaynak birer kitap özelliği taşırlar.
Başvuru kitapları, gerektiğinde belli bir konuda özlü bilgi edinmek üzere hazırlanmış olan kitaplardır. Bunlar arasında en çok kullanılanı sözlük, yazım kılavuzu, ansiklopedi ve atlastır. Başvuru kitapları öğrenciler için en değerli öğrenme araçları arasında yer alırlar.
Bir dilin bütün ya da belli bir alanla ilgili olarak kullanılagelen sözcük ve deyimlerini harf sırasına göre alarak tanımlarını yapan, açıklayan ve başka dillerdeki karşılıklarını veren yapıta “sözlük” denir.
Sözlükler sanat, felsefe, ekonomi, tarih, tıp, yabancı dil, vb. değişik alanlarla ilgili olabilirler. Ancak bunlar içinde bir öğrencinin en çok kullanacağı “genel sözlük” tür. Genel sözlük, Türkçede kullanılan sözcüklerin anlamlarını vermek üzere hazırlanmıştır.
Basılı Öğrenme Araçları Türleri Nelerdir?
Sözlükler abece (alfabe) sırasına göre sözcüklerin alt alta sıralanması ile oluşurlar. Bunlarda, özelliğine göre, sözcük anlamlarından başka, sözcüğün niteliği (sıfat, edat, vb.) ve kökeni (Türkçe, Farsça, Arapça, vb.), aynı sözcüğün başka dillerdeki karşılıkları, sözcüğün birden çok anlamı varsa bunların neler olduğu, yerine göre, örneklerle verilir. Genel sözlüklerde ayrıca Türk alfabesi, harflerin kullanılışı ve noktalama imleriyle bunların kullanılışları açıklanmışlardır. Genel sözlükler içinde bugün için en yetkin olanlardan birisi, Türk Dil Kurumu’nca iki cilt olarak hazırlanmış olan Türkçe Sözlük’ tür.
Sözlüğü kullanabilmek özel bir bilgi ve beceriyi gerektirir. Bunun için öncelikle, harflerin diziliş sırası çok iyi bilinmelidir. Çünkü yukarıda da belirtildiği gibi, sözlükte anlam karşılıkları verilen bütün sözcükler, oluştukları harflere göre abecesel olarak sıralanmışlardır. Harflerin diziliş sırası bilinmeden sözlükte anlam öğrenilmek istenen bir sözcüğü bulmak olanaklı değildir.
Sözlüğü kullanmada harflerin abecesel sırasını bilmekten başka, anlamı bulunmak istenen sözcüğün hangi sayfada ve sayfanın neresinde olduğunu bilebilmek, bu konuda yapılacak alıştırmalarla kazanılabilecek bir beceri ve alışkanlık işidir. Anlamı aranılan sözcüğün ilk harfi sözlükte bulunduktan sonra yapılacak iş, bu sözcüğün sırasıyla ilk harfinden sonraki harflerini aramaktır. Bunun için sözlükte sayfaların üst ve alt kenarlarında yer alan belirteçlerden yararlanabilmek gerekir. Sayfa kenarında üstte ve altta verilen belirteçler o sayfadaki birinci ve sonuncu sözcükler ya da bunların ilk heceleridir. Aranılan sözcüğün harf dizilişi bakımından o sayfada yer alıp almadığı, bu belirteçlere bakarak, kolayca anlaşılabilir.
Yazım (imla) kılavuzu, Türkçede geçen sözcüklerin nasıl yazılmaları gerektiğini göstermek için, sescil yazım ilkelerine göre hazırlanmıştır. Yazım kılavuzunda yer alan sözcükler, sözlükte olduğu gibi, harf sırasına göre dizilmişlerdir. Kılavuzda aranılan sözcüğün bulunması da sözlükte olduğu gibidir. Yazım kılavuzunda sözcüklerin doğru yazılış biçimleri yanında, ayrıca, Türk alfabesi, Türkçenin sesleri, Türkçe’deki ses uyumları, harflerin ve noktalama imlerinin kullanılış biçimleri açıklanmıştır.
Ansiklopedi bütün bilim ve sanat dallarını tek ya da bir arada yöntemli olarak inceleyen yapıtlara denir. Ansiklopediler ekonomi, politika, sağlık, eğitim, genel kültür, vb. alanlara ilişkin olarak hazırlanmışlardır. Bunlar çoğunlukla birden çok ciltten oluşurlar ve içerdikleri konular hakkında genellikle özlü, kısa ve genel bilgi verirler.
Ansiklopedide yer alan bilgiler genellikle harf sırasına göre düzenlenmiş başlıklar altında sıralanırlar. Ansiklopediden yararlanma, eğer, ansiklopedi alfabetik olarak düzenlenmişse, sözlükte olduğu gibi; konu ilkesine göre, tematik olarak düzenlenmişse, dizine başvurma biçimindedir.
Belli bir konu (dünyanın, bir ülkenin fiziki ve siyasi coğrafyası, ekonomisi, tarihi, vb.) üzerinde toplu ve tutarlı bilgi vermek için bir araya getirilmiş haritalardan oluşur. Özellikle coğrafya derslerinde öğrencilerin başvuracağı başlıca kaynaklardan birisidir.
Gazeteler günlük yaşamın hemen her alanına ilişkin konularda güncel haber ve bilgi verirler. Dergiler ise çoğunlukla spor, sanat, TV, ekonomi, eğitim, gibi belli bir alana yöneliktirler. Gerek gazete ve gerekse dergiler, kamuoyunu hazırlamada en etkili kitle iletişim araçları arasında yer alırlar. Gazeteler çoğunlukla günlük, dergiler ise haftalık ve aylık olarak yayımlanırlar.
Bunlar ele aldıkları olayları şekil, resim, vb. yollarla belgeleme yanında; bu olaylar hakkında okuyucuya belli bir görüş açısı da kazandırırlar. Özellikle gazeteler, bu konuda, etkin bir işleve sahiptirler. Gazeteler haber düzeni açısından sayfalarına göre, spor, ekonomi, aktüalite, diş haberler, vb. konulara ayrılmışlardır.
Görsel boyutlu bir öğrenme aracıdır. Göze hitap etmesi, öğrenmede kalıcılık sağlar. Broşür, çeşitli kurum ve firmalarca hazırlanır. Bunlar birden çok yapraklı olarak değişik boyutlarda, değişik renk ve kalitede kağıtlara basılırlar. İçlerinde çizelge, şekil, resim, vb. bulunabilir.
Broşürler belli bir konuda aydınlatıcı bilgi vermeyi amaçlarlar.
Afiş, bir konu üzerinde insanların düşünmesini sağlamak amacıyla hazırlanır. Afiş de resim gibi göze yönelik bir iletişim aracıdır. Çoğunlukla bir yere asılır. Resim, şekil ya da yazıdan yahut bunların hepsinden karışık olarak oluşmuştur. Değişik renk ve büyüklüklerde olabilir.
Eğer iyi bir konuşmacı olmak istiyorsanız üslubunuzu geliştirme ve üslup çeşitleri konusuna kafa yormalısınız. Her…
Etkili konuşma yapabilmenin temel kurallarından birisi konuşmanızı eğlenceli hale getirmektir. Eğer dinleyicilerinizin verdiğiniz mesajı en…
Etkili bir konuşma yapabilmek için dinleyicileri ikna etme ve konuşmayı sonlandırma konularına fazlasıyla önem vermelisiniz.…
Yöneticiler hem kendilerinin hem de kurumlarının başarısı için zaman yönetimi konusunda ustalaşmalıdır. Yöneticiler için zaman…
Bir konuşmanın etkili olabilmesi, konuşmaya nasıl başlandığına bağlıdır. Güzel başlamayan bir konuşma genelde güzel devam…
Etkili bir konuşma yapmak için mutlaka bir hazırlık planı yapmalısınız. Konuşmacıları birbirinden ayıran en temel…