Akıl ve Akıl Yürütme Nedir?

Akıl, zeka ve hafıza genellikle karıştırılan kavramlar olabiliyor. Zeka ve hafıza kavramlarına başka yazılarımızda değineceğiz. Bu yazımızda akıl ve akıl yürütme kavramlarından bahsedeceğiz. İyi okumalar.

Akıl Ne Demek?

Bir bütünlük birimi içinde düşünme ve yargılamanın gerçekleşmesini, her türlü cisim ve oluşumun belli ilişkiler sistemi içinde algılanarak kavranmasını sağlayan insan yeteneği akıl adını alır. Kısa bir tanımlamayla, insanın düşünüp taşınma, anlayıp tanıma özelliğine akıl denir.

İnsan aklı konusunda ilk düşünceler eski Yunan’da belirmeye başlamıştır. O günden bu yana birçok düşünür ve bilim adamı akıl konusunda çeşitli görüşler öne sürmüşlerdir. Kimi bilginler, aklı özellikle deneme yoluyla öğrenme yetisiyle özdeşleştirirler. Diğer bir deyişle aklı, deneme ve yanlışlar yoluyla bir sorunun doğru çözümüne varma olayı ile aynı düzleme koyarlar.

Buna karşı bir görüş ise hayvanların da ayni biçimde davrandıklarını vurgular. Labirente bırakılmış bir fare bu görüşü destekleyen bir örnektir. Fare labirentten çıkıncaya değin çıkış yolunu aramayı sürdürür. Ancak bu akıl değil, öğrenme ve alışkanlıktır henüz. Akıl, yanlışları önceden usa vurarak görme ve harekete geçmeden önce doğru çözümün hangisi olduğunu hemen anlama yetisidir.

Kimi bilginler de doğruyu bulmanın yeterli olmadığını savunurlar. Onlara göre akıl, deneylerinin sonuçlarını kafada düzenleme, birbirleri arasında bağlantı kurma ve özellikle de yeni bağlantılar yaratma, değişik sorunlara yeni çözümler bulma yetisidir.

Akıl yürütme ve zekayı daha etkin kullanabile için hafıza geliştirme ve güçlendirme teknikleri de son derece faydalı olabilmektedir. Hafızayı daha etkin kullanabilmek için sayginnlp.com/hafiza-gelistirme-ve-guclendirme-teknikleri/  yazımıza göz atabilirsiniz.

Biyolojik açıdan aklın bulunduğu yer beyindir. Bütün canlılar arasında, vücudun boyutlarına ve ağırlığına oranla en büyük beynin insanda bulunması rastlantı değildir. Ama insanlar arasında beynin daha büyük ya da daha küçük olması akıllılık belirtisi değildir, önemli olan beynin boyutları değil yapısının kusursuzluğu ve çalışma biçimidir.

Yapılan araştırmalar sonunda, beyinde akılda tutma, duyumsal bilgilerin toplanması, düşüncenin eyleme dönüşmesi, sevgi gibi olayların yer aldığı değişik merkezlerin belirlenmiş olması önemli bir gelişmedir.
Ancak saylan tüm bu etkinliklerin hiçbiri aklın “anahtar” olarak kabul edilemez. Beyinde, bağlantıları yaratma, seçme, karar verme yetilerinin yer aldığı kesin bir nokta yoktur. Kendisi bir işlev olduğu ve ancak meydana getirdiği etkinliklerle tanınabildiği için aklın incelenmesi ve ölçülmesi, etkileri yoluyla gerçekleştirir.

Akıl Neden ve Nasıl Ölçülür?

Akıl hangi nedenle ve nasıl ölçülür: Akıllılık derecesinin, yani zekanın ölçülmesi gereğini ilk olarak yirminci yüzyıl başında, Amerikalılar duymuşlardır. Kura sonucu askere alınacak gençlerin askerlik yapma düzeyine ulaşıp ulaşmadıklarını saptamak istemişlerdir. Zekayı sorunlara değişik koşullarda en uygun yanıtı bulma yetisi olarak tanımlayan Amerikalı psikologlar çeşitli testler hazırlamışlardır.

Zeka Testleri Nasıl Uygulanır?

Zeka testleri, sorulara, problemlere ve yorumlanması istenen resimlere dayanan bir sınama yöntemiydi. Sorulara en uygun yanıtı verenler akıllı kabul ediliyor ve görev üstlenmeye hak kazanmış oluyorlardı. Bundan başka, başarılan sınavların sayısına göre derecelendirme yapılıyordu. Bu da bir üst sınıfa, geçme ve subay okuluna girme hakkı kazandırıyordu. Daha sonra, Fransa’da geri zekalı çocukların ve akıl hastalarının zeka düzeyini ölçmek için testler düzenlenmiştir.

Bu testler daha sonraları Stanford tarafından gözden geçirilerek geliştirilmiştir. Bu testler çocuklar için hazırlanmış olup yaşa göre ayarlanmıştır, Testler hazırlandıkları yaş grubunun ve daha büyük çocukların başarabileceği, fakat daha küçüklerin beceremeyeceği biçimde hazırlanmıştır.

Zeka testi uygulayan gözlemci testin uygulandığı çocuğa güçlük derecesi gittikçe artan testler verir. Bunlara, çocuk test sorularından hiçbirini yanıtlayamayacak duruma gelinceye dek devam edilir. Bu sonuncu teste çocuğun “tavan yaşı” denir. Uygulanan bütün testlerin sonuçları çocuğun akıl yaşını verir. Örneğin, bir çocuk dört yaş için hazırlanmış bütün testleri geçip, beş yaşın testinin yarısını yapmış, altı yaş testinden hiç yapmamışsa çocuğun akıl yaşı dört buçuktur. Zeka, akıl yaşının takvim yaşına oranı olarak da tanımlanabilir.

Zeka Gelişimi ve Zekanın Ölçülmesi

Bu orana zeka bölümü (ZB) denir. Zeka bölümü bir çocuğun gelişmesinin yaşıyla olan ilişkisini gösterir ve değişik yaşlardaki çocukların zekalarının karşılaştırılmasını sağlar, örneğin beş yaşındaki bir çocukla dört yaşındaki bir çocuk bir testi aynı başarıyla yaparsa, küçük çocuğun daha zeki olduğu anlaşılır. Zeka ölçme işlemi yirmi beş yaşına dek uygulanabilir. Bu yaştan sonra zekanın gelişmesinin durduğu kabul edilir.

Zeka doğum anında gelişmeye başlar. İlk dokuz on yılda büyük bir hızla gelişir. Ergenlik döneminin bitimine kadar hızını sürdürür. Daha ileri yaşlardaysa alıştırma ve deneyimle zenginleştirilebilir ama geliştirilemez. Yetişkinler için, takvim yaşı olarak normal yetişkin modelinin temel alındığı testler uygulanır. Testlerin sonuçlan kesin değildir. Test, çocuğun o andaki ruhsal durumunu göz önüne almaz.

Çocuğun yorgun ya da heyecanlı olması, psikologla iletişim kuramaması, öğretmeninin sayıları iyi öğretmemiş olması, teste alınmış olmanın çocuğun üzerindeki olumsuz etkisi gibi, en uygun yanıtın verilmesinde etkili olabilecek birçok etken test sırasında gözardı edilir, öte yandan, en uygun yanıt çok göreceli bir kavramdır. Kişiye göre değişir. Kime ya da neye göre en uygun yanıt belirlenecektir? Testleri hazırlayan kişi ya da kişiler, kendi görüş ve düşüncelerini temel alarak en uygun yanıtın ne olduğunu daha önceden saptarlar. Oysa onların kişisel düşüncelerinin herkes için geçerli olmayacağı açıktır. Bu nedenle, günümüzde, önemli zeka gerilikleri ya da akıl hastalıkları olayları dışında çoğu kimse bu tür zeka testlerini önemsememektedir.

Akıl Yürütme Nedir?

Akıl yürütme, insanın bir sistem içinde düşünerek karar verme sürecine akıl yürütme denir. Akıl yürütme, iki yargıdan yeni yargılar çıkartma işlemidir. Üç türlü akıl yürütme yöntemi vardır: Tümdengelim, tümevarım ve örnekseme, Tümdengelim, yargılardan özel yargı çıkarmaktır,

Örneğin, madenler ergir; demir madendir, öyleyse demir de ergir. Tümevarım, özel yargılardan, genel yargılar çıkarmaktır, örneğin, ateşin yakıcı olduğunu çeşitli deneylerle öğrenmişizdir. İşte bu deneylerin sonucu olarak ateş yakıcıdır yargısına varmamız tüme varım yöntemiyle akıl yürütmedir.

Örnekseme, bilinen benzerlerden, bilinmeyenlerin çıkarılması yöntemidir. Bilimsel kuramlar örnekseme yoluyla meydana gelir, örneğin “dünyada yaşam hidrojen, oksijen ve karbonla var olur. Merih’te bu öğeler varsa, demek ki orada da yaşam olabilir” gibi.

İyi düşünülmeden yapılan akıl yürütmeler, insanı yanlış yola da sürükleyebilir, örneğin sabah kalkıp sokağı ıslak gören biri geceleyin yağmur yağdığı kanısına varabilir. Ama hemen karar vermek hatalıdır, çünkü sokağın arazözle sulanmış olma olasılığı da vardır. Bu nedenle, belli yargılara varmadan önce etraflı ve daha önceki deneyleri dikkate alarak akıl yürütmek yararlı sonuçlar verir.

Akıl Hastalığı Nedir?

Akıl Hastalığı: Delilik adı verilen ruhsal konum çok eski dönemlerden beri bilinir. Delilik bir tıp deyimi değildir yalnızca, bir kimsenin davranış ve düşünme biçiminin sürekli olarak anormal olduğunu belirtmek için kullanılan bir halk sözüdür. Akıl hastalıklarının bir sistem içinde ele alınıp incelenmesi oldukça yenidir. Bu konudaki bilimsel çalışmaların geçmişi 200 yıl öncesine dayanır.

Akıl Hastalığı deyiminin özellikle çağdaş dünyada, geniş bir tanımlama alanı vardır, insanlardan sekizde birinin, yaşamları boyunca hiç değilse bir kez Hastanede tedaviyi gerektirecek denli
önemli bir akıl Hastalığı geçirebileceği saptanmıştır.