Koçluk Nedir? Bir Koç Hangi Özelliklere Sahip Olmalıdır?
Koçluk, her geçen gün popülaritesini arttıran kavram. Gerek meslek olarak gerek iş hayatındaki profesyonellerin etki alanlarını genişletmek adına sıklıkla koçluk eğitimleri aldığını görüyoruz. Hal böyle olunca koçluk üzerine kapsamlı bir içerik hazırlamanın faydalı olabileceğini düşündük. İlk olarak “Koçluk Nedir?” sorusuna cevap arayarak başlayalım.
Koçluk Nedir?
Koçluk, genel bir tanımlamayla, bireylere, ekiplere ve şirketlere farkındalık kazandırmaya, sağlanan farkındalığa bağlı olarak sorumluluk yaratmaya, tercihler yapılmasını sağlamaya, cesaretlendirmeye ve eyleme geçilmesini desteklemeye yönelik bir süreci ifade eder
Koçluk, bireylere yönelik olarak verildiğinde onların çalışma alanlarındaki performanslarını artırmaları, kişisel etkinliklerini geliştirmeleri ve yetkinliklerini zenginleştirmeleri konusunda verilen destektir. Diğer bir tanımlamayla koçluk başkalarına rehberlik etme, öğretme ve motive etme yoluyla yardımcı olmaktır. Koçluk, günümüz iş dünyasında belirli roller, görevler, beceriler ve sorumluluklarla tanımlanmış bir içerik çerçevesinde gerçekleştirilir.
Koçluk, uzmanların tanımıyla; “danışanların kişisel ve profesyonel potansiyellerini en üst düzeye çıkarmak amacıyla uyarıcı ve yaratıcı bir süreçte onlarla ortaklık yapma” şeklinde tanımlamaktadır. Bireylerin ve organizasyonların performanslarını artırarak beklentinin üstünde sonuçlar elde etmelerini sağlayan etkileşimli bir yöntem olarak görmektedir.
Koçluğun Faydaları Nelerdir?
İyi yapıldığında koçluk, şirket içinde bilginin tam zamanında aktarılmasına, bireysel motivasyonun ve moralin yükseltilmesine ve sonuçta şirketin başarılı sonuçlar elde etmesine yardımcı olur. Kötü yapıldığında ise koçluk, değerli kaynakların kaybedilmesine, gergin ve hırçın bir iş ortamının doğmasına ve şirket performansının düşmesine neden olur.
Başarılı koçlar, rehberliği, öğretmenliği, motive ediciliği, akıl hocalığını veya bu rollerin herhangi bir karmasını içerecek şekilde açıklıkla tanımlanmış bir koçluk rolünü üstlenirler. Koçluk sürecinin hangi rolü veya rolleri kapsayacağını tanımlamak ve bu rollere uygun doğru becerileri belirlemek önemlidir. Koçun kendi güçlü ve zayıf yönlerini bilmesi onun daha etkili koçluk yapmasını sağlayacaktır. Eğer koç, üstlendiği rollerin gerektirdiği becerilere sahip değilse ya bunları geliştirmek için zaman ve çaba harcamalı ya da çalışanı koçluk ihtiyacının niteliğine göre uygun becerilere sahip bir başka kişiye, örneğin bir eğitimciye veya psikoloğa yönlendirmelidir.
Koçluk, öğrenmenin ve gelişmenin gerçekleşmesini ve böylece performansın iyileşmesini sağlayan bir süreçtir. Başarılı bir koç olmak, koçluk süreci kadar koçluğun içeriğine uygun tarzlar, beceriler ve teknikler hakkında bilgi, deneyim ve anlayış sahibi olmayı da gerektirir.
Koç Yöneticinin Farkı Nedir?
Koçluk, öğrenmeyi ve geliştirmeyi hızlandırarak şu andaki ve gelecekteki performansı iyileştirmek amacıyla kesintisiz sürdürülen bir diyalogdur. Bir kişi yöneticilikle koçluğu birleştirdiğinde özel ve çok önemli bir kazan-kazan durumu ortaya çıkacaktır. Yöneticiler bazen koçluk sürecinde koçluk yaptıkları kişilerden daha fazla öğrenirler.
Yöneticiler kendi ekiplerinde ve birimlerinde koçluk kültürünü cesaretlendirerek bir kurumsal kapasite geliştirebilirler. Bu kapasitenin özünde karşılıklı konuşmalar (koçluk diyalogları) vardır. Koçluk diyaloğu çalışana geri bildirim verme fırsatından öte, geliştirici koçluğun temel taşıdır. Geliştirici koçlukta amaç, bir çalışanın iş etkinliğini artırmaktır.
Geliştirici Koçluğun Olumlu Sonuçları:
- Çalışanın beceri temelinde gelişme sağlayarak istediği hedefleri daha kolay elde edebilmesidir. Böylece çalışan gelişmiş becerileri nedeniyle değerli bir ekip üyesi olacak aynı zamanda iş tatmini de artacaktır.
- İkinci olumlu sonuç ise ekibin ya da şirketin iş yapma ve başarılı olma yeteneğinin artmasıdır. Geliştirici koçluk hem çalışanın hem de şirketin kapasitesini genişletmektedir. Bu nedenle, insanlara ne olduklarını ve ne yaptıklarını söylemekten fazlasını ifade eder.
Profesyonel Koç Kimdir?
Profesyonel koç, iş dünyasında yaşam ve kariyer hedeflerini gerçekleştirmeleri için insanlara yardım eden; performanslarını, yetkinliklerini ve davranışlarını iyileştirmeleri için onlara destek olan kişidir. Şirketlerde, iş ve insan ilişkilerini yönetmekle ilgili kendi rol ve sorumluluklarının yanı sıra çalışanlarına yol gösteren, yardım eden, onlara moral, ilham ve cesaret veren yöneticidir.
Koç bir kolaylaştırıcı ve farkındalık uyandırıcıdır, eğitici veya sorun çözücü değildir. Profesyonel koç; sabırlıdır, tarafsızdır, destekleyicidir, ilgilidir, iyi dinleyicidir, kavrayışı yüksektir, bilgilidir, ön görülüdür, dikkatlidir ve hafızası güçlüdür. Diğer taraftan, teknik uzmanlık, bilgi, deneyim, inandırıcılık ve yetki bir koç için daha az önemlidir. En iyi uygulamaları öğretme konusunda koç, bir çalışanın potansiyelini en iyiye taşıma konusunda duyduğu kadar endişe duymaz. Koçun kişisel farkındalığı yüksektir, insan odaklı düşünür, öz güveni ve duygusal zekası güçlüdür.
Koçluk yaptığı insanları öğrenme ortağı olarak görür, onların öğrenme, değişme ve gelişme yolculuğunda güvenilir bir yol arkadaşıdır. Bu yolculukta onlara ilham ve cesaret verebilecek donanıma sahip bir rehberdir.
İyi bir dinleyici ve gözlemcidir, güçlü iletişim becerilerine sahiptir. İnsanları anlama konusunda analitik ve sezgisel yetenekleri gelişmiştir. Duyguları, düşünceleri ve davranışları çok iyi anlar, insanların hissettiklerini, söylediklerini ve yaptıklarını çok iyi analiz edebilir.
Çalışanlarıyla oturup onların sorunlarını, durumlarını, endişelerini ya da hedeflerini konuşacak yeterli zamanı vardır. Ancak talimatlar vermez, tavsiyelerde bulunmaz. Çalışanların kendi çözümlerini bulmaları ve kararlarını vermeleri için onları düşünmeye yöneltecek güçlü sorular sorar. İnsanlarla ilgilidir ve onlar hakkında öğrenmeye meraklıdır.
Pro aktif düşünür ve davranır. Çalışanların sorunları ve fırsatları önceden görmeleri ve hazırlık yapmaları için onlara yardım eder. Bugünkü ve gelecekteki işlerinde sorun yaşamamaları için hazırlanmalarını destekler. Onların yaşamlarındaki kişisel ve profesyonel hedeflerini elde etmeleri için gerektiğinde öğretmen, akıl hocası, mentor, danışman, psikolog, antrenör ya da ağabey rollerini (geçici olarak) oynamasını da bilen bir usta sanatçıdır.
Koç Hangi Kişilik Özelliklerine Sahip Olmalı?
Başarılı bir koç belirli kişilik özellikleri sergilemelidir. Şüphesiz, kişiliğin doğuştan mı geldiği sonradan mı kazanıldığı konusu tartışmalıdır. Doğuştan gelen bazı özelliklerin yanı sıra ailenin, yakın çevrenin, eğitimin ve özellikle ilk gençlik yıllarındaki deneyimlerin de etkisiyle kişiliğin oluştuğunu kabul ederek etkili bir koçun sahip olması beklenen bazı kişilik özellikleri şu şekilde belirtilebilir:
- Kendisiyle barışık, sakin, öz güveni yüksek, kararlı ve eleştiriye açık olmak
- Dinlemeyi ve anlamayı konuşmaya ve anlatmaya tercih etmek
- İşle ilişkiyi karıştırmadan iletişim kurabilmek
- Karşısındakinden çaba ve başarı beklerken istekli, kararlı ve mücadeleci bir kişilik sergilemek ve liderlik edebilmek
- Cesaretlendirirken dürüst ve cesur olmak, takdir edebildiği ölçüde olumsuz geri bildirimler de vere bilmek, sağlıklı ilişkileri sürdürebilmek
- İlişkileri ve süreçleri ayrıntılı biçimde izleyebilmek, paylaşma konusunda istekli olmak
- Yeniliklere açık, deneyerek öğrenmeye istekli ve farklı çözümler denemeye hazır olmak
- Meraklı, okumaya, öğrenmeye ve yeni bilgiler edinmeye ileri düzeyde istekli olmak
Koçluk Türleri Nelerdir?
Koçluk türleri temelde yaşam koçluğu ile başlar. Diğer popüler koçluk türleri öğrenci koçluğu, yönetici koçluğu, aile koçluğu ve ilişki koçluğu şeklinde sıralanabilir. Şimdi popüler koçluk türlerine kısaca göz atalım.
Yaşam Koçluğu
En popüler koçluk türlerinden olan yaşam koçluğu, profesyonel yaşam koçu ile danışan arasında danışanı hayat kalitesini arttırmak ve tıkanıklık yaşadığı noktalarda doğru cevapları kendi içerisinde bulmasına yardımcı olmak amacıyla yürütülen koçluk ilişkisidir. Yaşam koçluğu, terapi ya da danışmanlıktan tamamen farklı bir şekilde kişinin performansını geliştirme odaklı yürütülen profesyonel bir koçluk türüdür.
Öğrenci Koçluğu
Öğrencilerin okul hayatları boyunca girdikleri derslerde ve sınavlarda başarılı olabilmeleri adına performanslarını geliştirme ve kendi potansiyellerini ortaya çıkartmalarına yönelik olarak uygulanan koçluk türü öğrenci koçluğu ya da eğitim koçluğu olarak isimlendirilir. Öğrencilerin ders başarısını arttırmak ve ergenlik dönemlerinde yaşanan problemlerin okul başarısına olumsuz yansımalarını azaltmak profesyonel öğrenci koçluğu hizmetinin temel hedefleri arasındadır.
Aile Koçluğu
Toplumun en temel yapı taşı olan ailelerin daha huzurlu ve mutlu bir ilişki içerisinde olmasını hedefleyen koçluk türü aile koçluğudur. Aile koçu aile bireylerinin aralarındaki problemleri ve anlaşmazlıkları çözebilmek üzere bazen ailenin her ferdi ile tek tek, bazen de bütün aile fertleri ya da ailenin belli üyelerini bir arada alarak yürütülen koçluk seansları şeklinde uygulanır.
Yönetici Koçluğu
Bir yönetici, klasik yöneticilik anlayışından sıyrılarak koçluk ilişkisi içerisinde yönetim becerilerini uygulamak isterse yönetici koçluğu eğitimi alarak işe başlayabilir. Yöneticiler için koçluk, günümüzde her geçen gün daha fazla önem kazanmakta hatta çalışanlar yöneticileri ile koçluk ilişkisi içerisinde çalışmak istemektedirler. Bir yöneticinin çalışanlarına klasik yönetim anlayışından ziyade yönetici koçluğu bakış açısı ile yaklaşması hem çalışanların motivasyonu hem de iş performansı açısından son derece önemlidir.
